لیکوال انجنیر امین ظریف
دجګړۍ لپاره یوه پيړۍ!!!
د اوکراین د محاذ کمزوری ، دغزې جګړې د سکې بل اړخ دي!
له فرهنګي پلوه په نړۍ کې ډېر مذهبونه شته، خو د ایډیالوژیکي واقعیتونو عملي کوونکو له نظریه سره د نننۍ نړۍ دین زما په اند «مادي پرستی» ده. کیدیشي زما ارزونه سمه نه وي .اوس مهال د هرچا د ژوند هدف د ډیرو شتمنیو لاسته راوړل دي. نن ورځ د هر سړي یوازینۍ اندیښنه همدا هدف لاسته راوړل دي. په دې مسله کې ظاهراً د دیني او غیرمذهبي توپیر نشته.
په ننني عصر کې، د ساینسي څیړنو وروسته، په نړۍ کې د پرمختګ یو نوی پړاو راڅرګند شوی دی. بې شمیره نوي شیان د مادي اړتیا څخه زیات ایجاد شوي. وروسته بیا دوی سوداګریز شول او بې شمیره نوي توکي په بازار کې وپلورل شول. د دې په لیدو هرچا احساس وکړ چې که زما سره پیسې وي، زه کولی شم هر څه واخلم، که هغه ستنه وي او که تار. موټر یا الوتکه وي. په ننني عصر کې بشر دغه کلتور ډېر زیات خپل کړی دی.
دا د بشر د نوی ذهن کلتوری زیږنده ده چې په ټوله نړۍ کې د پیسو د کلتور خپریدو لامل شوی. هر سړی د امکان تر حده د شتمنۍ ترلاسه کولو لپاره لیواله شو. وایې ٫ د هند د یو ایالت څخه یو بریالی وکیل ډیلي ته راغلی او غوښتل یې چې د ډیلي په یوه لوکس کالونۍ کې کور واخلي. چا ترې وپوښتل چې ولې په دې ګران کالونۍ کې کور اخلې؟ هغه ځواب ورکړ: “زه نه غواړم چې زما مرسډیز بینز دې د یو ارزانه موټر څنګ ته ودریږي.”
هغه نه غوښتل چې د هغه قیمتي موټر د ارزانه موټر تر څنګ ولاړ وي. د یاد شوي کس منطق او وینا د ننني انسان د فکر کولو طریقه څرګندوي. په اوسني عصر کې، دا ذهنیت په هر نارینه او ښځینه کې موندل کیږي. دا په مختلفو خلکو کې په مختلفو درجو کې شتون لري. ځینې یې په خپلو الفاظو کې بیانوي او ځینې ذهنن تابع دي ،
راځؤ دبحث اصلې موضوع ته
د تېرې پېړۍ د وروستيو کلونو پېښې ښيي چې راتلونکې هجري پېړۍ به هم د نړۍ د زبرځواکونو په ځانګړې توګه د چين، امريکا او روسيې تر منځ د جګړې شاهده وي. که څه هم ډېر نړيوال شنونکي بېلابېل نظرونه لري، خو د واشنګټن او بېجينګ ترمنځ سيالي د نړيوال ثبات پر وړاندې اصلي خنډ ګڼي. د بېلګې په توګه، د چين يو نامتو شنونکی استدلال کوي چې امريکا په غلطه توګه په دې اند ده چې چين ناوړه نيت لري، په داسې حال کې چې بېجينګ ته بايد د يوه نوي ونډه لرونکي او راڅرګندېدونکي ملګري په توګه وکتل شي. د کارپوهانو په وینا، ولس مشر جو بایډن او د هغه چینایي سیال اوس مهال د نړۍ په رهبرۍ کې د اختلافاتو، رغنده سیالۍ او تعامل د مدیریت پر ځای د یوې نوې سړې جګړې پر لور روان دي. شننوکې وايي، چين او امريکا بايد د دې همکارۍ له زړه څخه د يو نوي نظم د رامنځته کولو لپاره يو نوی متقابل عمل پيل کړي: «له همدې امله، په داسې يو نظام کې، واشنګټن به د چين له نظام سره ژوند کول زده کړي او دغه هېواد د يو بل سیال هیواد په توګه وګڼې
په داسې حال کې چې د امریکا د ولسمشرۍ ټاکنو ته شاوخوا یو کال پاتې دی، د غزې جګړې ته د ښاغلې بوډأ ولس مشر جو بایډن ننوتل، زما په اند یو لوی سیاسی قمار وه ، چې د دغه خوشبین ولس مشر سیاسي برخلیک یې مبهم کړی دی.
د امریکا د ولسمشرۍ انتخاباتو ته څه د پاسه یو کال پاتې دی خو په څو اړخیزو او متقابلو نړیوالو بحرانونو کښې د دغه هیواد ښکیلتیا د دغه هیواد د واکمن او د ټاکل شوی ولسمشر محبوبیت کم کړی دی.
له همدې امله، د متحده ایالاتو د ولسمشر جو بایډن شهرت، چې په اوکراین د کړکیچ په جریان کې د کمیدو په حال کې و، د غزې په دلدل کې د هیواد د ډوبیدو سره ګړندی شوی دی. په ورته وخت کې شهرت یې دننګونې سره مخ دی.
د غزې جګړې ته ننوتل د ولس مشر جو بایډن لویه سیاسی تیروتنه
ؤو .او د ښاغلي ولس مشر بایډن بشپړ ملاتړ چې په وروستیو اونیو کې یې د فلسطين دغزې دجګړۍ کړې دي، په راتلونکو ټاکنو کې بې اغیزې نشي پاتې کیدی.
د غزې په وړاندې جګړې ته ننوتل
د امريکا په تاريخ کې د ولسمشر دغه عجيبه دريځ د سپينې ماڼۍ پر ضد د امريکا له دننه څخه د نيوکو يوه څپه پيل کړه او د منځني ختيځ د مسايلو په اړه د پخواني مذاکره کوونکي خبرې ګونګې کړﺉ دي
د ښاغلې ولس مشر جو بایډن د محبوبیت د کمیدو او د امریکا په راتلونکو انتخاباتو باندې د غزې د کړکیچ د اغیزو یوه بله بیلګه د امریکا د میشتو د عربو او مسلمانو وګړو په بیان کې لیدل کیدی شي چې ویلي یې دي. دفلسطین په خلاف د جګړی دملاتړ له کبله نور دهغه ملاتړ نه کوي .
عرب امریکایان او مسلمانان دامریکا په ځینو سمیو کې زیات نفوس لري ، او د ښاغلې ولس مشر بایډن لپاره د دې د اوسیدونکو ملاتړ د هغه د پخوانې سیالې په پرتله د هغه د راتلونو رایو په وده کې خورا ګټور رول لری ، مګر دوی اوس په یو ناراض اقلیت بدل شوي دي .
مخکې مو وویل ،د اوکراین دجګړۍ کمزوری؛ د غزې د جګړې د سکې بل اړخ
دي دا په دې معنی ،د اوکراین کړکیچ ته د غزې د جګړې اضافه کول به بې له شکه له روسیې سره په مقابله کې د لویدیځ جبهې د کمزوري کولو پلیټ فارم کمزوری کړي. او تر یوه حده یې روسیه ته سیاسی ګټه وربښلې ده .اوس هم د اوکرایین په محاذ کې د لویدیځوالو وضعیت سم نه دی او دوی باید د رسنیو په اعلانونو سر خلاص کړی او د خپلو ملیاردو نو ډالرو څخه د زیاتو لګښتونو ته توجو وکړي.
په اوسنیو حالاتو کې د عربې او غربي رسنیو تمرکز د غزې جګړې ته دی او د اوکراین د کړکیچ پوښښ کمزوری ښکاري. له بلې خوا د امریکا او لویدیځ تر مینځ د وسلو په ډګر کې محدودیتونه شتون لري. کله چې دغزې جګړی ته دامريکا وسلې ورکول پیل شول ، البته د وسلو هماغه غوندې سېلاب اوکراين ته نه شي لېږل کېدای.
اوس په اوکراین کې د لویدیځې جبهې د کمزوري کیدو خبرونه په تدریجي ډول اوریدل کیږي. څو اونۍ وړاندې یوه روسي چارواکي اعلان وکړ چې د دغه هېواد پوځ په وروستیو وختونو کې د اوکراین په ښارؤنو کې د پام وړ پرمختګ کړی دی.
که دا سم وي ؟نو داسې ښکاري چې د اوکرایین د پوځ پر ضد بریدونه چې څو میاشتې وړاندې یې د لویدیځو او اوکرایني چارواکو او رسنیو له خوا په خورا لیوالتیا سره زمزمه شوې وه .اوس بالاخره په خاموشۍ بدل شو
پایله
د اوکراین د کړکیچ له پیل او په هغه کې د امریکا له ښکیلتیا څخه د شاوخوا یو کال او اته میاشتو په تیریدو سره، لا تراوسه هم له دې کړکیچ څخه د وتلو کومه هیله نه ترستوګو کیږي . په داسې یو حالت کې سپینه ماڼۍ دا ځل په فلسطین کې یو بل بحران ته داخله شوې ده. یو داسې بحران چې ورځ په ورځ زیاتیږي او ابعاد یې پراخیږي او په سیمه کې د متحدینو ګټؤ ته په جدي ګواښ بدلیږي.
د عامو افکارو برعکس، د دې تمه کول حقیقي نه دي چې د سیمې د پرمختګونو مدیریت به په بشپړه توګه د موجوده نظامی جوړښتونو په اختیار کې وي، په ځانګړې توګه په نورو سیمو کې د پرمختګونو اغیزمنتوب ته په پام سره.
د بله پلو داسې بریښي چې له پاکستان څخه د افغان مهاجرینو د اخراج د زیاتوالي او د ځینو غیر افغاني افراطي ډلو د فعالیت له امله چې له دغو مهاجرینو څخه ګټه اخلي، د بې ثباتۍ د زیاتوالي او احتمالاً د افراطیت د زیاتوالي تمه ولرو، نه یوازې د افغانستان په داخلي چاپیریال کې، بلکې په سیمه کې خصوصأ په لویدیزه او ختیځ اسیا کې .
. د پاکستان او افغان نوې حکومت ترمنځ د اړیکو په انډول کې د افغان مهاجرینو اخراج
د نوې حکومت واک ته رسیدل، چې زیاتره یې پښتانه دي، د پاکستان لوري ته اندیښنه پیدا کړې، چې د پولې دواړو غاړو ته د پښتنو زیاتیدونکي یووالي به د ستراتیژیکې ژورتیا (عمق ستراتیژیک ) مسله له پامه وغورځوي، چې پاکستان یې تعقیبوي.
د ټولو غیر مجازي بهرنیو اتباعو ایستل یې پیل کړل چې ډیری یې افغانان دي. د افغانستان او پاکستان ترمنځ په رسمي پولو کې رامنځته شوې سخته ګڼه ګوڼه د دې ښکارندويي کوي چې شمیر یې ممکن دیر لوړ وي.
د افغان نوې واکوال او پاکستان تر منځ له ستونزو سره سره، داسې بریښي چې پاکستان غواړي دافغان نوې حکومت ملاتړ له لاسه ورکړي، په ځانګړې توګه په اوسني وضعیت کې چې اکثرأ پښتانه په کابل کې حاکم جوړښت لري. دا ستونزمنه ده چې د پاکستان لپاره د دې وضعیت بدیل تصور دې وشي. له بلې خوا داسې ښکاري چې په افغان نوې حکومت کې د داخلي ځواک داړیکو سمبالول لږ ګران کار دی.
افغان نوې حکومت په عین وخت کې د دوو سترو پیښو د اداره کولو لپاره د سرچینو او سیاسی نبوغ له کمښت سره مخ دي. په دې دوو پېښو کې اول : له پاکستان سره د اړیکو بیا تنظیمول ،دوهم : له پاکستانه د شړل شویو افغانانو د پام وړ راتګ د اغېزو مخنیوی شامل دی. په ځانګړي توګه په اوسني حالت کې چې نړیوالې مرستې کمې شوي او موږ د ساړ ه موسم په درشل کې یو.
د عامو افکارو له نظره ، د دې تمه کول حقیقي نه دي چې د دواړو غاړو او سیمو د پرمختګونو مدیریت به په بشپړه توګه د موجوده محلي سیاسی چارواکو په اختیار کې وي، په ځانګړې توګه دپښتنو په سیمو کې د ژبې اغیزمنتوب ته په پام کې نیولوسره.
داسې بریښي چې له پاکستان څخه د افغان مهاجرینو د اخراج د زیاتوالي او د ځینو غیر افغاني افراطي ډلو د فعالیت له امله چې له دغو مهاجرینو څخه ګټه اخلي، د بې ثباتۍ د زیاتوالي او احتمالاً د افراطیت د زیاتوالي تمه ولرو، نه یوازې د افغانستان په داخلي چاپیریال کې، بلکې په سیمه او منطقه به ښې پیلې ونلری .
که څه هم دا اقدام دافغان نوې حکومت د چارواکو او حتی یو شمېر افغان شخصیتونو له خوا له نوې حکومت سره په همغږي کې نه و، خو دهغوې له اعتراضونو سره مخ شو، خو دغو اعتراضونو تر اوسه په اسلام اباد کې د تګلارې د بدلولو لپاره هڅونه نه ده کړې.
دا په داسی حال کې چې امریکایان د یوه جامع حکومت د جوړولو په هدف د دوحې د بهیر د پیلولو په خاطر په هیواد کې دننه او بهر د پخوانیو واکمنانو په منځ کې د سیاسي او نظامې جریاناتو د رامنځ ته کیدو هڅې ګړندۍ کړي دي.
کله چې په سیاست کې خلک او ولسونه له پامه وغورځول شي، هره پېښه په لوی ملي بحران بدلېدای شي .
په نهایت کې: نړیوال لوی کړکیچونه او په سیمه کی د اسیا په لویه وچه کی په ختیځ او لویدیځه اسیا کې روان اقتصادی سیاستونو ته په کتو او د پاکستان وروستي پریکړې او برخلیک “که څه هم، هر اړخ به ناکام وي”، په خپله پاکستان ، سیمه او حتی متمرکز هیوادونه به په خپلو ناکامه سیاستونو سره د اوسني سیاست ترخې اغیزې ولری .
# شاید هغه څه چې د برلین د دیوال له ړنګیدو وروسته پیښ شوي وو یو ځل بیا که خدای کول پیښ شي
